کتاب لودویگ فوئرباخ و ایدئولوژی آلمانی اثر کارل مارکس نشر چشمه

توضیحات

… ما این زحمت را به خود نخواهیم داد که برای فیلسوفان خردمندمان توضیح دهیم که «رهایی» «انسان» با فرو کاستن فلسفه، الهیات، جوهر و جز آن‌ها به «خودآگاهی» و با رهایی «انسان» از سلطه‌ی این عبارات -که هرگز او را از اسارت بازنداشته است- حتی گامی هم به پیش نمی‌رود. و نیز به آنان توضیح نخواهیم داد که نیل به رهایی واقعی فقط در جهان واقعی و با وسایل واقعی امکان‌پذیر است، که بردگی بدون دستیابی به ماشین بخار و دستگاه نخریسی ملغا نمی‌شود، که سرواژ (ارباب-رعیتی) را بدون کشاورزی اصلاح شده نمی‌توان از میان برداشت و به طور کلی، مردم تا زمانی که قادر نباشند خوراک، نوشاک، پوشاک و سرپناه کافی -به لحاظ کمی و کیفی- به دست آورند، رها نتوانند شد. «رهایی» کنش تاریخی است نه ذهنی، و با وجود شرایط تاریخی مناسب، (یعنی) در مرحله‌ای از صنعت، تجارت و کشاورزی فراهم می‌گردد.

-از «ایدئولوژی آلمانی»-